Hoe je kunt blijven roeren bij risicovol spel

‘Uit angst dat de dood het kind uit ons leven wegrukt, ontnemen we het kind het recht om te leven.’  Een uitspraak van Janusz Korczak (echte naam Henryk Goldszmit) die ik voor het eerst een jaar of 7 geleden hoorde. Of eigenlijk werd zijn uitspraak op dat moment op de volgende manier uitgesproken: ‘Ieder kind heeft recht op zijn eigen dood’. 

Hoewel dit een heftige uitspraak is, ik spreek zelf liever over: ‘Ieder kind heeft recht op zijn eigen blauwe plekken’, is het er wel een waarin ik me kan vinden. Veel te vaak willen we als opvoeders onze kinderen onnodig beschermen en, hoewel begrijpelijk, ontnemen we ze hen op die manier de mogelijkheid om te groeien. Te groeien door te experimenteren, op onderzoek uit te gaan of in bomen te klimmen.

Spelen met een beetje risico zorgt ervoor dat kinderen juist leren risico’s beter in te schatten, waardoor ze minder snel een ongeluk krijgen. Het klinkt paradoxaal, maar het is echt zo. Hoe meer we ze beschermen, hoe minder weerbaar kinderen worden. Naast een betere risico-inschatting geeft het het zelfvertrouwen van kinderen ook een boost. En hoe waar dat is, ervaarde ik zelf een dag nadat ik Korczaks uitspraak voor het eerst hoorde.

Blijven roeren

Ellen Emonds sprak tijdens haar lezing op een studiedag de uitspraak van Korczak uit. We zouden volgens haar wat meer in onze koffie moeten roeren. Niet meteen ingrijpen, wanneer we maar enigszins denken dat het mis zou kunnen gaan, maar gewoon even in je koffie blijven roeren.

Dus dat deed ik de volgende dag. Gewoon blijven roeren, terwijl er een kleuter hoog het klimrek in klom tijdens het overblijven. Toen hij daar hing, om vervolgens van een behoorlijke hoogte naar beneden te springen, bleef ik roeren. Met een hartslag van zo’n 240, dat wel, maar ik bleef roeren. Zijn sprong was fantastisch. Menig turner, zou er jaloers op zijn. Keurig door zijn knieën, megastabiel. De trots op zijn gezicht was goud waard.

Toen ik naar hem toeliep om hem een compliment te geven, zag ik zijn gezicht verstrakken. ‘Nu gaat de juf vast mopperen’, dacht ik er vanaf te kunnen lezen. Zijn trotse grijns werd echter nog groter, toen ik zei wat een geweldige sprong hij had gemaakt. Dat gun je toch ieder kind, zo’n ervaring, waarbij je een uitdaging overwint? Blijven roeren dus.

De voordelen van risicovol spelen

Op de website van kinderveiligheid.nl staat te lezen dat volgens internationaal wetenschappelijk onderzoek, risicovol spelen de volgende voordelen heeft:

• Kinderen ontwikkelen hun spieren en worden motorisch vaardiger
• Kinderen worden zelfverzekerder en kunnen ze zichzelf beter redden
• Kinderen worden socialer
• Kinderen leren angsten overwinnen
• Kinderen ontwikkelen doorzettingsvermogen

Door te experimenteren, grenzen te verleggen, uitdagingen aan te gaan en daarbij fouten te maken, leren ze veel beter hun eigen grenzen van durf te begrijpen. En daar horen valpartijen en blauwe plekken bij. Blijven roeren dus.

Hoe te roeren?

Maar hoe doe je dat nu, dat roeren. Want eerlijk is eerlijk, niet ingrijpen is makkelijker gezegd dan gedaan.

- Tel tot 10 voordat je gaat waarschuwen. Wanneer je al meteen de neiging hebt om te waarschuwen, tel dan eerst even tot 10 en bedenk hoe groot het risico werkelijk is. Misschien is het je eigen angst, waarmee je het kind af wil remmen. Als het risico echt te groot is, dan is het prima om in te grijpen, zolang je wel uitlegt aan het kind waarom het risico te groot is.

- Houd in het achterhoofd dat kinderen vaak hun eigen grenzen en vaardigheden wel kennen. Door zelf goed te observeren, leer jij hun grenzen en vaardigheden ook kennen, waardoor je het risico beter in kunt schatten. Daarbij is het ook goed om te kijken of het kind zich op laat jutten door anderen, of dat het het risico zelf wil nemen. In het eerste geval, is het misschien beter om in te grijpen of het kind te begeleiden. Het liefst zoveel mogelijk verbaal door goede aanwijzingen te geven.